در آموزش آنلاین درگیرکردن دانش آموزان با محتوای آموزشی برای بوجود آوردن درک عمیقی از آن ضروری است. سوال اکثر معلمان این است که با کاربرد کدامیک از روش های تدریس می توانیم دانش آموزان را با فضای یادگیری از راه دور درگیر کنیم و آنها را به مشارکت واداریم؟
پاسخ این است : تمرکز روی تدریس دانش آموز محور و توجه به 3 شیوه تعامل آن
درحالی که آموزش آنلاین و از راه دور ممکن است به یک معنا نباشند، امّا آموزگاران امروزی که آموزش از راه دور را تازه شروع کرده‌اند، میتوانند از آموخته‌ها و دستاوردهای معلمان آنلاین باتجربه بهره گیرند تا یک تجربه‌ی یادگیری با کیفیت و همراه با مشارکت را برای دانش‌آموزان خود به ارمغان آورند. یک درس که به نظر من میتواند بیشترین اهمیت را برای معلمانی که آموزش از راه دور را آغاز میکنند داشته‌باشد، آن است که فضای آموزشی جدید را از دیدگاهی دانشآموز محور بنگرند.
بسیاری از معلمان مدارس آنلاین هم دریافته‌اند که یک روش مفید برای تدریس به شیوه‌ی دانشآموز محور، تمرکز بر ایجاد سه شکل از تعامل با دانش‌آموزان در فضای مجازی است.
- تعامل دانشآموز-محتوا، که در آن آموزگاران به نحوی عمل میکنند که دانش‌آموزان یادگیری فعال داشته‌باشند (فعالیت یادگیری معنادار به اضافه‌ی اندیشیدن)
- تعامل دانشآموز- دانشآموز، که در آن آموزگاران فضای یادگیری را ترتیب می‌دهند و برای دانش‌آموزان روشن میکنند چگونه با هم در فضای کلاس به تعامل بپردازند.
- تعامل دانشآموز- آموزگار، که در آن آموزگاران چارچوبی درخصوص چگونگی تعامل با دانش‌آموزان در خلال یادگیری تدوین می‌نمایند.
این سه فرم از تعامل تدریس دانش آموز محور به صورت خود‌به‌خود رخ نمی‌دهند، بلکه نیازمند برنامه‌ریزی، عزم و طراحی دستورالعمل دارند.بعلاوه، این سه نوع تعامل قراردادی نیستند و نیاز به استفاده از یک نوع خاص از فعالیت یادگیری یا ارزیابی ندارند. از طریق این تعاملات، قرار است اهداف گسترده‌ای دست یابیم که از راه‌های مختلف بسیاری قابل دستیابی هستند.
در پایان، مهم است که دریابیم این سه فرم از تعامل نیازمند یک مجموعهی خاص از فناوری‌های ابتکارآمیز نیستند. برای عملیاتی‌کردن یک رویکرد تدریس دانشآموز محور، آموزگاران نیازمند استفاده از مجموعه‌ای از ابزارها و فناوری‌های دردسترس هستند. کاربرد نرم افزار مدرسه ای که مناسب آموزش آنلاین و ارتباط با اولیا باشد برای معلم ضروری است.
سه سوال که در تدریس دانش آموز محور از راه دور باید مدنظر داشت.
برای القای رویکرد تدریس دانش آموز محور در آموزش آنلاین ، ابزارهای در دسترس خود را در نظرگرفته و سه سوال دربارهی دورهی آموزشی‌تان از خود بپرسید.
- نحوه‌ی تعامل و برقراری ارتباط دانش‌آموزان من با محتوای دوره چگونه خواهد بود؟ در ورای خواندن، شنیدن و دیدن سخنرانی‌های آموزشی، دانش‌آموزان چه اقدامی در رابطه با محتوای دوره انجام خواهندداد؟ و چگونه میتوانند این کار را در خانه انجام بدهند؟
- دانش‌آموزان من چگونه با یکدیگر تعامل خواهندکرد؟ در ورای انجام تکالیف و ارزشیابی‌ها به صورت مستقل، دانش‌آموزان چگونه باهم کار میکنند تا خود را عضوی از یک جامعه‌ی آموزشی حس کنند و فرصتی برای همکاری، تفکر نقادانه، چالش هوشمندانه و تبادل نظر با یکدیگر داشته باشند؟ و چگونه دانش‌آموزان میتوانند در حالی که در خانه تنها هستند باهم کار کنند؟
- دانش‌آموزانم چگونه با من، یعنی آموزگارشان، به تعامل میپردازند؟ اکنون که شما با دانش‌آموران خود در کلاس حضور ندارید، آنها چگونه میتوانند با شما به تعامل بپردازند؟ شما چگونه قادرید آموخته‌های دانش‌آموزان را سمت و سو بخشید و در عین حال انعطاف‌پذیر نیز باشید و سعی کنید خود را با نیازهای گوناگون دانش‌آموزان وفق دهید؟ در انجام تکالیف چه انتظاراتی باید داشته‌باشید؟ چه اطلاعاتی را لازم است برای دانش‌آموزان شفاف سازید؟
پرسیدن این سوالات به شما کمک میکند از دیدگاه فراگیران به دورهی آموزشی بنگرید و به گونهای جدید دربارهی آموزش از راه دور به تفکر بپردازید.
در زمان آماده‌سازی یک دورهی آموزشی برای ارائه از راه دور، به اشتراک نهادن محتوای دوره به صورت آنلاین ممکن است بسیار سخت تلقی گردد. در این زمان سودمندخواهند بود اگر در ورای ارائهی محتوا به تفکر دربارهی این سه فرم از تعامل دانش‌آموزان نیز بپردازید و از یک سیستم مدیریت یادگیری(LMS) استفاده کنید.
در طراحی دورهی آنلاین، زمان و تلاش بسیاری صرف ایجاد ساختاری برای به مشارکت واداشتن دانش‌آموزان می‌گردد یعنی همان جایی که این سه فرم از تعامل ممکن است اتفاق بیفتد. در بحران سلامت کنونی زمان کافی برای آن وجود ندارد که هریک از ما شیوه‌ی ارجح خود را شکل داده و تعیین نماییم، امّا چندین متد آموزشی سهل‌الاجرا وجود دارد که شما میتوانید برای تشویق دانش‌آموزان در جهت مشارکت در ارائهی مطالب از راه دور از آنها استفاده نمایید.
تعامل دانشآموز- محتوا
تعامل دانشآموز- محتوا تماما مربوط به کارهایی است که دانش‌آموزان در رابطه با محتوا یا موضوع دوره انجام می‌دهند. خواندن و گوش دادن به سخنرانی آموزشی در بسیاری از کلاس‌ها بخشی را به خود اختصاص می‌دهد، امّا دریافت غیرفعال اطلاعات برای کمک به درگیر شدن دانش‌آموزان در دوره و دستیابی به نتایج آموزشی آن کافی نیست. در عوض، ما باید فرصت‌هایی برای یادگیری فعال فراهم نماییم، یعنی همان زمان‌هایی که دانش‌آموزان کار هدفمندی در رابطه با محتوای دوره انجام می‌دهند و سپس بازتاب آن را در آموخته‌های آنها شاهد هستیم.
بعد از اینکه دانش‌آموزان مطالعه‌ی یک دوره را به اتمام رساندند، از آنها بخواهید یک تکلیف را در ادامه انجام دهند. برای ارسال تکالیف می توانید از اپلیکیشن مدرسه دایاموز استفاده کنید و تکلیف آنلاین و زمانبندی شده بفرستید. در اینجا به چند نمونه از این تکالیف اشاره می‌کنیم:
- یک خلاصه بنویسید.
- یک خلاصه‌ی تصویری در اسلاید پاورپوینت بنویسید که شامل برداشت‌های کلیدی شما از مطالعه باشد.
- پنج مورد از برداشت‌های خود و یک سوال را که برمبنای متن برایتان ایجاد شده، فهرست کنید.
- مشخص کنید به عنوان یک خواننده، آشکارترین و مبهمترین نکته در متن برای شما چه بود.
- نموداری از فرایند رسم کنید.
- یک طرحوارهی اطلاعاتی (اینفوگرافیک) ترسیم نمایید.
- یک سرمقاله با توجه به متن بنویسید.
پس از اینکه دانش آموزان در یک سخنرانی همزمان از طریق کنفرانس اینترنتی کلاس آنلاین شرکت نمودند، از آنها بخواهید یک فعالیت تکمیلی را به انجام برسانند:
- در یک فعالیت تبادل اطلاعات دونفری شرکت کنند: آموزگار یک سوال مطرح میکند، از دانش آموزان میخواهد به صورت مستقل افکار اولیهی خود را یادداشت کنند، سپس دانش آموزان را به اتاقهای جانبی میفرستد تا با هم بحث نمایند و در ادامه به صورت گروهی به کلاس برگردند تا به بحث و به اشتراک نهادن اطلاعات بپردازند.
- یک نظرسنجی را برای بررسی میزان درک مطلب تکمیل نمایند.
- نظرات خود را روی تختهی کنفرانس اینترنتی به نمایش بگذارند.
- به صورت غیرمنتظره تریبون را در اختیار دانش آموزان قرار دهید و از آنها بخواهید خود را برای بحث دربارهی مطالبی که تاکنون مطالعه کرده اند، آماده نمایند.
- این فرصت را در اختیار دانش آموزان قرار دهید که بحث را اداره نمایند.
سایر فعالیتهای آموزشی متناسب با انضباط و سطح مطالعه متفاوت خواهدبود. سه مثال را برای نمونه در نظربگیرید:
- آزمایشات را در آشپزخانه انجام داده و گزارش آزمایش را ارائه دهید.
- مشاهدات میدانی را در حیاط خلوت خانه انجام داده یا فیلم آنها را ملاحظه کنید و گزارش آن را بنویسید
- مجموعهی دادهها را تحلیل کرده و تجسمی از دادهها ارائه نمایید.
- اینفوگرافیک، صفحات وب، پستهای وبلاگی، کلاژ، الگوها یا تصاویر دیجیتال متناسب با محتوای دوره تهیه کنید.
تعامل دانشآموز-دانشآموز
زمانی که دانش آموزان با یکدیگر به تعامل میپردازند، خود را عضوی از یک گروه فراگیری احساس میکنند، و این تعامل به درگیرشدن آنها در یک تفکر سطح بالاتر نیز کمک میکند که در مقایسه با مطالعه‌ی فردی، برایشان چالشبرانگیزتر خواهدبود. دانش‌آموزان از طریق همکاری با هم به ایده پردازی، تفکر، ارائهی نظرات مخالف با یکدیگر، توافق و رسیدن به اجماع نظر میپردازند، یعنی همه‌ی شیوههای تفکری که انجام آنها به صورت فردی بسیار دشوار است.
زمانی که مشغول تدریس از راه دور هستید، به کارگیری برخی از استراتژی‌های زیر را برای تقویت تعامل موثر دانشآموز-دانشآموز در نظرداشته‌باشید:
- تالارهای بحث و گفتگو در سیستم مدیریت یادگیری
- از دانش آموزان بخواهید در یک رولپلی یا مناظره با استفاده از پلتفرمهای آنلاین یا ابزارهای کنفرانس اینترنتی شرکت کنند.
- بازبینی تکالیف و پروژهای نوشتاری توسط همتایان
- پروژه های گروهی
- ارائههای گروهی
- تبادل افکار به صورت دونفری
- گروه های مطالعه
- پروژه های فردی
- از دانش آموزان بخواهید یک منبع راهنما برای دانش آموزان آینده تدارک ببینند.
- از فراگیران بخواهید یک بازی رومیزی (board game) برمبنای محتوای دوره ی آموزشی طراحی نمایند.
- برای تسهیل این پروژه، میتوانید یک بازی پرسشوپاسخ، بازی رومیزی و غیره را به آنها پیشنهاد کنید تا آن را اصلاح کرده و تغییر دهند یا خود از نو طراحی نمایند.
دانش آموزان میتوانند خودشان با یکدیگر جلساتی برگزار کنند یا از دیگر ابزارهای کنفرانس ویدئویی نظیر اسکایپ یا داخل نرم افزار دایاموز از امکان پیام رسانی و کلاس آنلاین استفاده نمایند. آنها میتوانند از Google Drive، Box یا دیگر ابزارهای مبتنی بر وب بهره گیرند.
تعامل دانشآموز- آموزگار
تعامل دانش آموز- آموزگار، سومین فرم از تعامل تدریس دانش آموز محور است، که باید فراتر از تنها پاسخ دادن به سوالات دانش آموزان باشد. برای کلاسهای تماما آنلاین، معلمان باید تعاملی منظم و حقیقی تحت هدایت خود با دانش آموزان برقرار کنند تا تفاوت میان دوره ی آموزشی آنلاین و دوره ی حضوری آشکار گردد. این گایدلاینها به آموزگاران آنلاین کمک میکند تا تعامل قوی دانش آموز- آموزگار را برقرار کنند. آموزگاران از راه دور همچنین میتوانند از این گایدلاینها برای جلب مشارکت دانش آموزان بهره گیرند.
برخی از مثالهای چگونگی تسهیل تعامل دانش آموز- آموزگار در تدریس از راه دور در ادامه ذکر شده‌است:
- مشارکت و درگیر کردن دانش‌آموزان در بحث دربارهی محتوای دورهی آموزشی از طریق پلتفرمهای بحث و تبادل نظر در یک سیستم مدیریت یادگیری.
- ضبط و ارسال یک ویدئوی کوتاه دربارهی معرفی یک ماموریت و تکلیف اصلی و سپس برقراری جلسات پرسش و پاسخ.
- ارائه ی بازخورد همراه با جزئیات دربارهی تکالیف (نوشته شده و یا ضبط شده).
- استفاده از تکنیک ضبط صفحه همراه با صوت برای ارائهی توضیحات، بحث درباره ی نمودارها و طرحها، اسلایدها و تصاویر.
- برگزاری کنفرانس های نوشتاری برای بحث دربارهی پیشنویس تکالیف.
- ساعاتی را به صورت آزاد یا از پیش تعیین شده برای صحبت با دانش آموزان از طریق وب کنفرانس، تلفن یا پیام متنی تعیین کنید.
- ویدئویی را در منزل یا یک فضای ایمن در خارج از خانه (با حضور حیوانات خانگی خود، خانواده و غیره) ضبط کنید تا حضور اجتماعی را احساس کنید.
با اینکه آموزش از راه دور طی پاندمی اضطراری مشابه آموزش آنلاینی نیست که دقیقا از پیش طراحی شده‌باشد، امّا آموزگاران میتوانند نکاتی را از همکاران دارای تجربه در حیطه‌ی آموزش آنلاین دربارهی چگونگی ایجاد پل ارتباطی از راه دور اقتباس نمایند. فکرکردن دربارهی تجربه‌ی یادگیری از یک دیدگاه دانشآموز محور یک دستاورد ارزشمند است. دستاوردهای بسیار زیاد دیگری نیز وجود خواهدداشت.
مقالات مرتبطی که دیگران خوانده اند:
