مدارس، مراجعی برای یادگیری هستند که اهداف دیگری مانند حمایت روانی از دانش‌آموزان و کمک به آن‌ها را دارند. با این حال، گاهی بار تحصیل برای دانش‌آموزان سنگین است. در چنین مواقعی، برای کاهش استرس و اضطراب آن‌ها، اقدامات خاصی انجام می‌شود. اما در این بین، ممکن است معلمان فراموش شوند. در واقع، مدیران مدارس باید این واقعیت را در نظر بگیرند که عوامل آموزشی به‌ویژه معلمان نیز می‌توانند در شرایطی مانند فشار کاری، احساساتی ناخوشایند و هیجاناتی شدید را تجربه کنند.
نظارت بر فعالیتهای دانش‌آموزان، برقراری ارتباط با والدین و فعالیتهای فوق برنامه از جمله وظایفی هستند که در فهرست کارهای معلمان قرار دارد. از این رو، آن‌ها نیز درگیر استرس و اضطراب می‌شوند. در این مطلب از دایاموز، به یکی از اصلی‌ترین وظایف مدیر مدرسه، یعنی کاهش استرس معلمان می‌پردازیم.
بسیاری از معلمان درگیر استرس و اضطراب هستند
دافنه گومز، عضو شورای فوربس، یک معلم سابق است که با انتشار مطالب متعدد به معلمان کمک می‌کند تا شرایط شغلی خود را تغییر دهند. اخیرا او مطلبی درباره مشکلات معلمان منتشر کرده است که در آن، ارجاعاتی به آمارها و داده‌های موثق وجود دارد.
بر طبق نظر گومز، استرس یکی از عوامل اصلی است که بسیاری از معلمان را از انجام فعالیتهای آموزشی دور می‌کند. در حالی که تدریس همیشه جزو فعالیتهای استرس‌زا بوده است، با چالش‌هایی که بسیاری از معلمان پس از شیوع کووید تجربه کرده‌اند، اضطراب آن‌ها تشدید شده است. بر طبق آمار، 60 درصد از معلمان اظهار داشته‌اند که استرس دارند. بسیاری از آن‌ها پس از کرونا، برای اولین بار به این فکر کرده‌اند که شغل‌شان را عوض کنند. البته برخی از آن‌ها به دلیل استرس بالا، این حرفه را ترک کرده‌اند.
علل استرس معلم در نظر دافنه گومز
در مقایسه با فعالین حوزه‌های متفاوت، معلمان ساعات بیشتری کار می‌کنند که همین امر منجر به خستگی و استرس می‌شود. از دیگر عوامل موثر بر افزایش اضطراب معلمان می‌توان به عدم تعادل بین کار و زندگی و مسائل اجتماعی اشاره کرد.
معلمان زمان اندکی را برای برنامه‌ریزی در اختیار دارند که به دلیل نامناسب بودن زیرساخت‌ها، استفاده مناسب از همین زمان کم هم برای آن‌ها میسر نیست. در نتیجه، اختلالت بسیاری در کار معلمان به وجود می‌آیند. از سوی دیگر، دانش‌آموزان پس از پاندمیک و دوران تدریس آنلاین، با چالش‌های رفتاری جدید به مدرسه باز می‌گردند و معلمان توان کافی برای حمایت از آن‌ها را ندارند. بر طبق مطالعات، در کشورهای غربی هم رفتارهای خشونت‌آمیز دانش‌آموزان افزایش یافته‌اند و همین مساله، نگرانی‌های معلمان را افزایش داده است.
در وضع حاضر، معلمان استقلال شغلی ندارند. به عنوان مثال، در بسیاری از مدارس، معلمان به طور منظم با ارزیابی‌های غیرمعمول مواجه می‌شوند. دانستن اینکه ممکن است در هر لحظه مورد ارزیابی غلط قرار بگیرید، می‌تواند منجر به افزایش استرس شود، به خصوص در محیطی که اتفاقی به سادگی نشستن مداوم می‌تواند منجر به مواجه با بازخوردهای منفی شود.
از طرفی، از معلمان توقع می‌رود که برنامه‌های درسی را با همان سرعتی که در سال‌های پیش از پاندمیک پیش می‌بردند، پیش ببرند. اما اکنون بیش از هر زمان دیگری، نیاز به ایجاد تغییر حس می‌شود تا دانش‌آموزان به سطح قابل قبولی برسند. وقتی معلمان با یک برنامه درسی که توسط مراجع مربوطه منتشر شده است، مواجه می‌شوند، مجبور هستند برنامه‌هایی که در ذهن دارند را کنار بگذارند. اما آن‌ها می‌خواهند به همه دانش‌آموزان کمک کنند تا به موفقیت برسند و همین دوگانگی، باعث افزایش اضطراب می‌شود.
مدیران نمی‌توانند به تنهایی برای کاهش استرس معلمان اقدامات لازم را انجام دهند
علاوه بر همه عواملی که در بخش پیشین ذکر کردیم، اغلب معلمان قادر به برآوردن نیازهای اساسی خود نیستند. به عنوان مثال، آن‌ها زمان بسیار محدودی برای ناهار دارند و نمی‌توانند در طول روز از سرویس بهداشتی استفاده کنند. استرس معلم با ترکیبی از همه این عوامل فیزیولوژیکی و محیطی، تشدید می‌شود. در این بین، خود معلمان نیز باید در کنار مدیران برای کاهش اضطراب تلاش کنند.
اگر معلم هستید، چندین راهکار برای کاهش استرس وجود دارد:
- روی شیوه‌های آموزشی پایدار تمرکز کنید
- خود مراقبتی را از یاد نبرید
- با یک درمانگر مشورت کنید
همچنین می‌توانید با تمرکز بر تکالیف کمتر و حذف قسمت‌هایی غیرضروری که زمان‌بر هستند، حجم کاری خود را کاهش دهید. اگرچه این مورد برای هر معلمی مورد قبول نیست. ممکن است این تغییرات برای همه مدرسینی که از استرس شغلی رنج می‌برند ،کافی نباشند. تجارب ما در چند سال اخیر نشان می‌دهند تا زمانی که تغییر عمده‌ای در سیستم آموزشی ایجاد نشود، کاهش استرس معلمان بسیار دشوار است.
مدیران باید چه اقداماتی برای کاهش استرس معلمان انجام دهند؟
هر معلمی سبک تدریس متفاوتی دارد و به شیوه خودش با دانش‌آموزان ارتباط برقرار می‌کند. در برخی مواقعی، مدیران از کلاس درس بازدید می‌کنند تا ببینند معلمان چگونه دروس را منتقل می‌کنند و آیا دانش‌آموزان مفاهیم را درک می‌کنند یا خیر. هنگامی که یک مدیر در کلاس درس است، این امکان وجود دارد که معلمان عصبی شوند. اما مدیران چگونه می‌توانند در عین کاهش استرس معلمان، بر عملکرد آن‌ها نظارت داشته باشند؟ در ادامه، به نکاتی می‌پردازیم که پاسخ این سوال را در بر دارند.
شفاف باشید
برای برگزاری جلسه با معلمین، یک مدیر می‌تواند دستور کار را پیش از جلسه، به آن‌ها منتقل کند. این کار می‌تواند باعث کاهش استرس معلمان شود. در واقع، دریافت اعلان برای یک جلسه بدون اطلاع از دستور کار منجر به افزایش استرس می‌شود. برای کنترل وضعیت، مدیران مدرسه می‌توانند هدف جلسه را در ایمیل یا دعوتنامه بیان کنند.
ایده‌های معلم را نادیده نگیرید
یک مدیر باید به نظرات و ایده‌های معلمان فکر کند. نادیده گرفتن افکار آن‌ها می‌تواند باعث ایجاد تنش در محیط آموزشی شود. علاوه بر این، معلمان را از تفکر خارج از چهارچوب منصرف می‌کند. اگر تلاش آن‌ها مورد ستایش قرار نگیرد، میل معلمان برای ایفای نقش خود در بهبود شرایط آموزشی، کاهش می‌یابد.
برای کاهش استرس معلمان، از آن‌ها قدردانی کنید
اگر می‌خواهید معلمان بهترین عملکرد ممکن را داشته باشند، باید از زحمات آن‌ها قدردانی کنید. اگر اشتباهات معلمان را مدام به آن‌ها یادآوری کنید، بی‌انگیزه می‌شوند. علاوه بر این، چنین رفتاری می‌تواند باعث افزایش اضطراب شود. برای کاهش استرس معلمان، مدیران می‌توانند هر زمان که معلمان عملکرد خوبی نشان می‌دهند، از آن‌ها تمجید کنند.
از لحن مناسب استفاده کنید
هنگام شروع یک گفت‌وگو یا ارسال ایمیل به معلمان، یک مدیر باید روی استفاده از لحن مناسب تمرکز کند. استفاده از لحن تند و تیز می‌تواند معلمان را در موقعیتی ناراحت کننده و پر اضطرب قرار دهد. در این بین، مدیران می‌توانند ایمیل یا گفت‌وگوی حضوری را با عبارات صمیمانه شروع کنند و از معلمان درباره موارد غیرکاری سوال کنند. این اقدام منجر به کاهش استرس معلمان می‌شود و به آن‌ها کمک می‌کند تا بر آنچه که مدیر می‌گوید، تمرکز کنند.
اگر قصد کاهش استرس معلمان را دارید، اعتمادسازی کنید
مدیران مدارس باید سعی کنند تا به کارکنان خود نزدیک‌تر شوند. در واقع، آن‌ها باید روی اعتمادسازی کار کنند تا معلمان بتوانند هر زمان که نیاز داشتند به آن‌ها مراجعه کنند. برای اعتمادسازی، یک مدیر باید به نگرانی‌های کارکنان خود توجه کند. علاوه بر این، شناخت ویژگی‌های شخصیتی کارکنان نیز مهم است. اعتمادسازی فرآیندی طولانی می‌باشد و نیازمند تلاش مداوم از سوی معلمان و مدیران است. اما گوش دادن به دغدغه‌های مدرسان، تاثیر مثبتی بر شخصیت و همچنین شیوه کار آن‌ها خواهد داشت.
معلمان باید چه اقداماتی برای کاهش استرس انجام دهند؟
برای کار در حوزه آموزش، باید زمان زیادی را به کار اختصاص دهید. در نتیجه، باید برای مدت طولانی بدون استراحت، کار کنید. همین مساله بر تعادل بین کار و زندگی شما تاثیر می‌گذارد و منجر به خستگی و افزایش استرس می‌شود. در ادامه، به اقداماتی که معلمان باید برای کاهش استرس انجام دهند، می‌پردازیم.
تمرکز روی شیوه‌های تدریس پایدار
آموزش پایدار بر آموزش مهارت‌هایی تمرکز دارد که برای یادگیری در خارج از کلاس درس به دانش‌آموزان کمک می‌کنند. به تعبیر دیگر، شیوه‌های تدریس پایدار به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا مهارت‌هایی مانند تفکر انتقادی، تحقیق، همکاری و مهارت‌های ارائه را در خود توسعه دهند.
لازم به ذکر است که این شیوه علاوه بر کاهش استرس معلمان، به آن‌ها در توسعه مهارت‌هایشان کمک می‌کند. زیرا از آنجایی که آن‌ها دائما درگیر ایده‌های مختلف برای تقویت یادگیری دانش‌آموزان هستند، این فرصت را پیدا می‌کنند تا مهارت‌های مختلف را به‌دست آورند.
ارتباط خود مراقبتی با کاهش استرس معلمان
زمانی که معلمان دائما در جستجوی یافتن بهترین شیوه‌ها برای کمک به دانش‌آموزان خود هستند، ممکن است فراموش کنند که بخشی از زمانشان را به خودشان اختصاص دهند. در واقع، تمرکز دائم بر روی کار می‌تواند بر سلامت روان آن‌ها تاثیر بگذارد. بنابراین، معلمان باید زمانی را به مراقبت از خود اختصاص دهند.
تمرین ذهن‌آگاهی
همه ما می‌دانیم که تدریس کار سختی است. گاهی اوقات، ممکن است معلمان به جای تمرکز بر زمان حال، نگران آینده خود باشند. در چنین مواردی، باید ذهن‌آگاهی را تمرین کنند. همچنین نفس‌های عمیق می‌توانند تاثیر به‌سزایی در کاهش استرس معلمان داشته باشند.
تغییر طرز فکر منجر به کاهش استرس معلمان می‌شود
معلمان باید بر تغییر ذهنیت خود تمرکز کنند. آن‌ها باید تفکر انتقادی و تحلیلی را در خود توسعه دهند. علاوه بر این، معلمان نباید اجازه ندهند که موضوعی ذهن آن‌ها را به خود مشغول کند. در این بین، الهام گرفتن از دیگران می‌تواند موثر باشد و معلمان می‌توانند افکار و احساسات خود را با دیگران در میان بگذارند.
نرم افزار مدرسه دایاموز؛ ابزاری برای کمک به معلمان
با پیشرفت تکنولوژِی، ایده مدرسه هوشمند نیز بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. در حال حاضر، ابزارهایی مانند نرم افزار مدارس می‌توانند با تسهیل روند آموزش منجر به کاهش استرس معلمان شوند. خبر خوب این است که ما در مجموعه دایاموز، با توسعه یک نرم افزار کارآمد، این امکان را برای مدیران مدارس و معلمان فراهم کرده‌ایم که به بهترین نحو فرآیند آموزش را کنترل کنند. لازم به ذکر است که شما می‌توانید در وب‌سایت ما، مطالب متعددی در زمینه مدیریت مدرسه و بهینه‌سازی فرآیند آموزش بیابید.
