بسیاری از دانش‌آموزان در کلاس‌های درس می‌نشینند و ساعت‌ها به سخنان معلم خود گوش می‌دهند اما نمی‌توانند به شکل مورد انتظار مطالب را یاد بگیرند. هرچند که معلم در روش یادگیری یک‌جانبه تمام تلاش خود را می‌کند، اما باید بگوییم که این روش در بسیاری از مواقع راه حل مناسبی نیست. معلمان باید در این مواقع از روش یادگیری مشارکتی بهره ببرند تا کیفیت تدریس خود را افزایش دهند.
آموزش مشارکتی یک فرایند گروهی است که می‌تواند تاثیرات فوق‌العاده بر روند تحصیلی دانش‌آموزان داشته باشد. به‌کارگیری این روش باعث می‌شود دانش‌آموزان مباحث مختلف را ساده‌تر و با روشی جذاب‌تر یاد بگیرند. همین امر باعث شده است بسیاری از کشورهای پیشرفته از این روش تدریس در مدارس خود استفاده کنند. برای آشنایی با راهکارها، مزایا و پیش‌نیازهای روش یادگیری مشارکتی ما را در این مطلب همراهی کنید.
تعریف یادگیری مشارکتی
رویکرد مشارکتی یعنی این که دانش‌آموزان برای افزایش سطح یادگیری همراه با همدیگر فعالیت داشته باشند. علاوه بر این یادگیری مشارکتی باعث می‌شود که دانش‌آموزان روابط اجتماعی بهتری داشته باشند و همدیگر را درک کنند. این رویکرد آموزشی به دانش‌آموزان کمک یاد می‌دهد که با انجام کار تیمی می‌توانند کارها را ساده‌تر انجام بدهند و به موفقیت‌های بزرگ‌تری برسند.
در فرایند یادگیری مشارکتی دانش‌آموزان به چند گروه 3 الی 5 نفره تقسیم می‌شوند و برای دستیابی به اهداف خاصی تلاش می‌کنند. در یادگیری مشارکتی از دانش‌آموزان خواسته می‌شود، فعالیت‌هایی نظیر تحقیقات، تکمیل تکالیف و … را به‌صورت گروهی انجام بدهند.
خوشبختانه روش یادگیری به‌صورت گروهی یک روش تدریس بسیار کاربردی است که در سال‌های گذشته توانسته نیاز بیشتر دانش‌آموزان را از یک تحصیل باکیفیت رفع کند و همچنین فرایند تدریس معلمان را در عین ساده‌تر بودن، باکیفیت‌تر کند.
مزایای استفاده از روش یادگیری مشارکتی
یادگیری به شکل گروهی می‌تواند فرایند تحصیل دانش‌آموزان را بسیار پربارتر و مفیدتر کند و سبب یادگیری بهتر دروس و افزایش مشارکت دانش آموز در کلاس می‌شود. باید بدانید که مزایای یادگیری مشارکتی به همین موارد ختم نمی‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهند که یادگیری به روش مشارکتی، چندبرابر روش‌های یادگیری به شکل انفرادی کارایی دارد. یادگیری مشارکتی می‌تواند طیف گسترده‌ای از مهارت‌ها را تقویت کند و به‌کارگیری از این روش یادگیری چیزی بیش از کنار هم نشستن دانش‌آموزان و درخواست از آن‌ها برای کار گروهی است.
آیا تابه‌حال فکر کرده‌اید که چرا بیشتر کشورهای پیشرفته از سال‌های اول تدریس، فعالیت‌ها را صورت گروهی انجام می‌دهند؟ آیا این روش مزایای بیشتری دارد؟ در ادامه برخی از مزایای این روش تدریس را به‌صورت کلی برای شما شرح داده‌ایم تا پاسخ سوالات خود را در آن‌ها بیابید.
1) تقویت مهارت ارتباط اجتماعی
در روش یادگیری مشارکتی دانش‌آموزان در شرایطی قرار می‌گیرند که باید به طور موثر با یکدیگر ارتباط برقرار کنند تا نتایج خوبی به دست آورند. همچنین آن‌ها مجبور اند نظرات، پیشنهادها و افکار خود را به شکلی واضح بیان کنند که همین امر موجب تقویت ارتباط اجتماعی دانش‌آموزان می‌شود. این فعالیت‌ها باعث می‌شوند، دانش‌آموزان به‌مرور زمان با یکدیگر ارتباط بهتری برقرار کنند و اهمیت و مزایای ارتباطات اجتماعی را به‌خوبی درک کنند.
2) برقراری رابطه دوستانه
دانش‌آموزان زمانی که تحت تاثیر روش یادگیری مشارکتی قرار می‌گیرند، علاوه بر موارد مثبت دیگر اهمیت برقراری روابط دوستانه را به‌خوبی درک می‌کنند. همچنین یاد می‌گیرند که در زندگی به دوستان خوب نیاز دارند تا آن‌ها را در شرایط مختلف کمک کنند و در شرایط سخت علاوه بر همراهی با یکدیگر مهربان باشند. همچنین یک رابطه دوستانه در کلاس‌های درس باعث افزایش انگیزه دانش‌آموزان و در نتیجه کیفیت بیشتر تحصیل می‌شود.
3) ایجاد حس همدلی در میان دانش‌آموزان
زمانی که دانش‌آموزان به‌صورت گروهی فعالیت‌های مختلف انجام می‌دهند، به شک ناخودآگاه حس همدلی و وحدت در آن‌ها شکل می‌گیرد. با وجود حس همدلی در کلاس، دانش‌آموزان برای دستیابی به اهداف و موفقیت به‌عنوان یک گروه با یکدیگر همکاری خواهند کرد و به این ترتیب رشد کلی دانش‌آموزان را تضمین می‌شود.
4) بهبود روحیه انتقادپذیری
زمانی که دانش‌آموزان به‌صورت گروهی فعالیت‌های مختلفی را انجام می‌دهند، در شرایطی قرار می‌گیرند که باید خطاها و مشکلات مختلف را بیان کنند و به یکدیگر به شیوه صحیح انتقاد کنند. آن‌ها در مقابل دیدگاه‌ها و افکار مختلف قرار می‌گیرند که باعث می‌شود یاد بگیرند که به یکدیگر احترام بگذارند. این انتقاد کردن‌ها و اعلام مشکلات مختلف باعث می‌شود، دانش‌آموزان روحیه انتقادپذیری پیدا کنند و در برابر انتقاد افراد مختلف در زندگی با مشکلات متعدد روبرو نشوند. این روحیه انتقادپذیری علاوه بر این که در فرایند تحصیلی بسیار دانش‌آموزان را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد، کمک شایانی به آن‌ها در زندگی روزمره می‌کند.
5) ایجاد روحیه کار تیمی و آشنایی با این مهارت
توانایی انجام کار گروهی یکی از مهم‌ترین مهارت های نرم است که باید آن را به دانش‌آموزان آموخت. اگر دانش‌آموزان نتوانند کارها را به‌صورت گروهی انجام بدهند علاوه بر تحصیل در زندگی شخصی خود نیز دچار مشکلات متعددی می‌شوند. خوشبختانه روش یادگیری مشارکتی این امکان را به دانش‌آموزان می‌دهد تا توانایی انجام فعالیت‌های گروهی را در خود تقویت کرده و با اهمیت بسیار آن آشنا شوند.
مشکلاتی که ممکن است در یادگیری مشارکتی رخ دهند
همیشه در فرایند کارهای گروهی ممکن است مشکلات مختلفی رخ دهند و اوضاع را آشفته کنند. از آنجایی که یادگیری مشارکتی توسط گروه‌های چندنفره صورت می‌گیرد، این دسته از مشکلات را در خود جای‌داده است. در ادامه مشکلات رایج آموزش به شیوه مشارکتی و راهکارهای آن را برای شما توضیح داده‌ایم.
1) به تفاهم نرسیدن اعضای گروه
در گروه‌ها ممکن دانش‌آموزان در مسائل مختلف با یکدیگر به تفاهم نرسند و دچار اختلافاتی شوند که باعث می‌شوند، مراحل یادگیری و انجام فعالیت‌های مختلف روند خوبی را طی نکند. برای مثال ممکن است بعضی از افراد تمایل انجام هیچ کاری را نداشته باشند و از گروه خارج شوند یا این که نتوانند به‌خوبی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. برای حل این مشکل لازم است معلم نقش میانجی را ایفا کند. این امر بدین معنا است که معلم باید دلیل مشکل را از اعضای گروه جویا شود و با یک گفتگوی ساده آن‌ها راهنمایی کند تا بتوانند اختلافات بروز یافته را رفع کنند.
2) دانش‌آموزان تنبل؛ از جمله موانع یادگیری مشارکتی
قطعا همه ما افرادی را می‌شناسیم که به دلایل مختلف تمایل به انجام هیچ کاری ندارند و به‌اصطلاح تنبل هستند. این افراد اگر در گروه‌های کلاسی کنترل نشوند، می‌توانند فرایند یادگیری دیگر دانش‌آموزان را نیز مختل کنند. معلمان برای حل این مشکل می‌توانند به طور مستقیم با دانش‌آموز صحبت کنند، یا اینکه از مکانیزم تشویق بهره ببرند تا در آن‌ها شور و اشتیاق تازه‌ای ایجاد کنند. همچنین معلم می‌تواند علاوه بر مسئولیت‌های گروهی که به دانش‌آموزان می‌دهد، آن‌ها موظف به انجام فعالیت‌های انفرادی کند و مراحل انجام شدن آن‌ها را جویا شوند. این امر باعث می‌شود همه دانش‌آموزان به یک اندازه فعالیت داشته باشند و دانش‌آموزان به‌اصطلاح تنبل نیز متوجه می‌شوند که در معرض توجه معلم قرار دارند و احساس مسئولیت بیشتری خواهند داشت.
3) انگیزه پایین دانش‌آموزان در کلاس‌های آنلاین
در حال حاضر به دلایل مختلفی بسیار از کلاس‌های درس به‌صورت آنلاین و مجازی تشکیل می‌شوند. آموزش آنلاین ممکن است، دانش‌آموزان را دچار سردرگمی و در نتیجه بی‌انگیزگی کند. برای حل این مشکل پیشنهاد می‌شود، معلمان و مدیران از نرم افزار مدرسه هوشمند استفاده کنند. این گونه نرم‌افزارها تمام امکانات لازم برای یک تدریس باکیفیت را در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهند و باعث می‌شوند، انگیزه زیادی به دست بیاورند و دیگر سردرگم نباشند.
4) فعالیت نابرابر اعضای گروه
در بسیار از اوقات مشاهده می‌شود که برخی دانش‌آموزان که انگیزه بالاتری دارند فعالیت‌های بیشتری در گروه انجام می‌دهد و در مقابل بعضی دیگر از اعضای گروه فعالیت خیلی کمتری انجام می‌دهند. برای حل این مساله می‌توان به طور منظم از دانش‌آموزان بخواهید فعالیت‌های گروهی خود را با اطلاعات دقیق برای شما شرح بدهند. در این شرایط تمام اعضای گروه متوجه می‌شوند که باید به یک اندازه فعالیت داشته باشند و تا رضایت معلم خود را کسب کنند.
یادگیری مشارکتی با امکانات نرم‌افزار مدرسه دایاموز
دایاموز یک نرم‌افزار فوق‌العاده برای تمام مدارسی است که می‌خواهند کیفیت آموزش بهتری را ارائه کنند. دایاموز به واسطه امکانات گسترده از جمله امکان برگزاری امتحان آنلاین، حضور و غیاب، بررسی تکالیف، ارتباط تصویری و صدها ویژگی مثبت دیگر، می‌تواند تمام نیازهای یک مدرسه هوشمند را رفع کند. همچنین شما می‌توانید از این امکانات برای افزایش کانال‌های ارتباطی با دانش‌آموزان در روش یادگیری مشارکتی استفاده کنید. همچنین لازم به ذکر که دایاموز همانند برخی دیگر از نرم‌افزار‌هایی که سرعت پایینی دارند عمل نمی‌کند و با سرعت بالای خود باعث می‌شود، کاربران دچار مشکلات مختلف نشوند و به‌سادگی از آن استفاده کنند.
