روش تدریس سقراطی؛ روشی کارآمد در یادگیری مفاهیم
برای تدریس مفاهیم روش‌های مختلفی وجود دارند. در انواع روش های تدریس، روش تدریس سقراطی به عنوان یکی از بهترین این روش‌ها شناخته می‌شود که برگرفته از شیوه آموزش سقراط، فیلسوف نامدار یونان باستان است. در بسیاری از روش‌های تدریس، آموزه‌ها به صورت مستقیم به شاگردان آموزش داده می‌شوند. اما در روش سقراطی، باورهای فرد بررسی شده و با دلیل‌های منطقی، جایگزین باورهای استدلال شده و جدید می‌شوند. به همین خاطر، می‌توان گفت روش تدریس سقراطی بیشترین بازدهی ممکن را دارد. این روش تدریس راهکار پیاده‌سازی خاصی دارد، اما در صورت اجرای صحیح می‌تواند بهترین روش تدریس برای معلمان باشد. در این مطلب از مجموعه دایاموز، با صفر تا صد روش تدریس سقراطی آشنا می‌شویم.
چه شد که روش سقراطی معروف شد
روش سقراطی نام خود را از تکنیک مکالمه فیلسوف یونان باستان سقراط گرفته است. افلاطون، شاگر این فیلسوف یونانی، این نام‌گذاری را انجام داده است. روش سقراطی از تحقیقات او رواج پیدا کرد. به این صورت که او در نتیجه پیدا کردن برای تحقیقات خود بسیار مصمم بود. به همین خاطر، خود را به نوع یک ماما معرفی می‌کند. همچنین این فیلسوف در مصاحبه‌ای که با افلاطون داشته، این موضوع را به این صورت بیان کرده است:
“تنها تفاوت بین حرفه من و ماماها این است که نگرانی من با جسم نیست؛ بلکه روحی است که دردی به اندازه در زایمان را تجربه می‌کند. بالاترین دستاورد هنری من این است که در هر شرایطی که قرار می‌گیرم، بررسی کنم و متوجه شوم که این شرایط زاده فکر یک جوان بی‌خواب می‌باشد یا تفکری است که به زندگی و حقیقت ارتباط دارد.”
رویکرد سقراط در انجام تحقیقات در برخی مواقع بی‌وقفه بود که با روش کار با معلمان آتن باستان در آن زمان، به آنها سوفیست گفته می‌شد، تفاوت‌های زیادی داشت. چرا که سوفیست‌ها روش آموزشی مرسوم‌تر «حکیم روی صحنه» را دنبال کرده و سعی می‌کردند مردم را از طریق تغییر نگرش آنها به مسائل هدایت کنند. این تمایز در رویکرد، سقراط را تا حدودی به شهرتی در اندیشه مخالف تبدیل کرد. در حالی که سوفیست‌ها سعی می‌کردند دانش خود را به نمایش بگذارند، سقراط تمام تلاش خود را برای نشان دادن نادانی خود (و دیگران) انجام داد. اصل راهنمای او این بود که ما چیزی نمی‌دانیم و بنابراین، همان‌طور که W.K.C. Guthrie در فیلسوفان یونانی استدلال می‌کند، روش سقراطی برای سقراط به همان اندازه که ابزاری برای ایجاد جهل بود، به همان اندازه برای ایجاد و گسترش دانش موثر واقع شد.
نکات روش تدریس سقراطی
روش سقراطی شکلی از گفتگوی مشارکتی است که به موجب آن شرکت‌کنندگان در مورد یک موضوع خاص اظهاراتی می‌کنند. این اظهارات با سؤالاتی که برای کشف پیش‌فرض‌ها و تحریک تفکر انتقادی طراحی شده است، طراحی می‌شوند. در نهایت به توافق و درک متقابل در مورد موضوع مورد بحث می‌رسند (البته چنین توافق متقابلی تضمینی یا الزامی نیست).
در محیط‌های آموزشی رسمی‌تر، معلمان از روش سقراطی استفاده می‌کنند تا مفاهیم را به دانش‌آموزان خود یا بدهند. معلم مستقیما به سراغ آموزش مفاهیم نمی‌رود، بلکه سؤالات خاص و تفکر برانگیز را از شاگردان می‌پرسد تا گفت‌وگوی بین معلم و دانش‌آموز آغاز شود و به دانش‌آموزان اجازه دهد تا پاسخ‌ها را برای خود فرموله و توجیه کنند.
طرفداران روش سقراطی استدلال می‌کنند که با استفاده از این روش، دانش‌آموزان بهتر پاسخ و استدلال منطقی را که آنها را به آنجا رسانده است، یاد می‌گیرند تا اینکه کسی صرفا نتیجه‌گیری را از قبل اعلام کرده باشد. علاوه بر این، مردم به طور کلی دیدگاه‌هایی را که بر اساس عملکرد عقلانی خود به آن رسیده‌اند، بیشتر می‌پذیرند.
مزایای تدریس به روش سقراطی
روش تدریس سقراطی مزایای زیادی دارد که هر معلم و مدیر مدرسه‌ای را ترغیب می‌کند که بخواهد این روش را پیاده‌سازی کند. ترغیب دانش‌آموزان به شرکت در مسائل مختلف و تلاش آنها برای اثبات باورهای خود باعث می‌شود که اعتماد به نفس در دانش‌آموز بیشتر از همیشه شود.
شرکت دادن دانش‌آموز در پرسش‌ها و پاسخ‌ها باعث می‌شود که تفکر و خلاقیت دانش‌آموز بیشتر از قبل شود. در نتیجه، این خلاقیت تاثیر خود را در زندگی شخصی او نیز می‌گذارد. این خلاقیت و تفکر بالا باعث می‌شود که استدلال و قدرت اظهار نظر دانش‌آموز بیشتر از همیشه شود.
بسیاری از روش‌های تدریس، حتی در یک مدرسه هوشمند به صورت منفعل می‌باشد و تنها استاد است که صحبت می‌کند. در این میان، روش تدریس سقراطی می‌تواند تمام پیچ‌وخم آموزشی را به شکلی تعاملی پشت سر بگذارد. این روش کاری می‌کند که حضور دانش‌آموزان در کلاس، پررنگ‌تر از همیشه باشد.
چگونه روش تدریس سقراطی را به بهترین شکل پیاده‌سازی کنیم؟
برای پیاده‌سازی تدریس به روش سقراط، نیاز است که ابتدا باید موضوعی مناسب را انتخاب کنید که چه شما و چه دانش‌آموز انگیزه‌ای برای ادامه آن داشته باشید. در ادامه، باید فرایند پرسش و پاسخ را با سوال‌های مناسب آغاز کنید که دانش‌آموزان بخواهند در ادامه این بحث شرکت کنند. در نهایت، باید سمت‌وسوی سوال‌ها را به سمتی سوق دهید که دانش‌آموز متوجه شوند دیدگاه غلطی دارد و بخواهد آن را اصلاح کند. به این صورت، به راحتی می‌توانید روش تدریس سقراطی را به عنوان یکی از شیوه های نوین آموزش پیاده‌سازی کنید.
توجه کنید که برای افزایش مشارکت دانش‌آموزان در کلاس، باید آنها را به حضور در بحث تشویق کنید. برای این منظور، بهتر است که سوالاتی را مطرح کنید که می‌دانید شاگردان شما در آن حرفی برای گفتن دارند. به این صورت می‌توانید مشارکت آنها را در کلاس بیشتر کنید.
روش تدریس سقراطی؛ روش تدریسی که دانش بالایی می‌طلبد
تدریس به روش سقراطی یکی از کارآمدترین روش‌های آموزشی است. برای پیاده‌سازی صحیح این روش و ایجاد بازدهی مناسب، باید با پیچ‌وخم‌های آن آشنایی داشته باشید. برای تدریس آسان مفاهیم به دانش‌آموزان، روش‌های دیگری نیز وجود دارد که یکی از آنها، استفاده از برنامه آموزشی دایاموز است. شما می‌توانید با کمک این برنامه، مفاهیم را به بهترین شکل و در کوتاه‌ترین زمان ممکن به شاگردان خود آموزش دهید. در دایاموز، مفاهیم به گونه‌ای آموخته می‌شوند که دانش‌آموز بتواند در کلاس درس خود تعامل مناسبی داشته باشد.
