سالانه منتقدان زیادی به محتواهای کتب آموزشی اعتراض داشتند و درباره غیرکاربردی بودن آن‌ها صحبت می‌کردند. امسال، رهبر انقلاب در دستوری به وزیر آموزش و پرورش اعلام کرد که باید محتواهای غیرکاربردی کتب درسی حذف شوند. این اتفاق از سال تحصیلی بعدی رخ می‌دهد و ممکن است حتی شاهد تغییر کلی کتب درسی هم باشیم. اما کدام کتاب‌ها باید دچار تغییرات شوند؟ منظور دقیق رهبر از محتوای غیر کاربردی چیست؟ در این مطلب از دایاموز قصد داریم تا ابعاد مختلف خبر تغییر محتوای کتب درسی را بررسی کنیم و به این سوالات هم پاسخ دهیم.
تغییر محتوای کتب درسی؛ خوب یا بد؟
تغییر محتوای کتب درسی دارای مزایا و معایب مختلفی است. به‌عنوان‌مثال، اگر مبحث یا کتاب جایگزین شده از کیفیت آموزشی مناسبی برخوردار نباشد، ممکن است در تدریس و یادگیری آن مشکلاتی به وجود بیاید. در مقابل، تغییر صحیح محتوای کتب درسی می‌تواند یک گام روبه‌جلو باشد. چرا که محتوای ناکارآمد و منسوخ شده جایگزین محتوای قدیمی شده و در نتیجه کیفیت آموزش چندین برابر می‌شود.
رهبر انقلاب؛ همواره ناظر بر کتب و سیستم آموزشی
رهبر انقلاب اسلامی همواره به تحصیل دانش‌آموزان اهمیت زیادی داده است. اولین صحبت‌های مقام معظم رهبری درباره تحصیلات دانش‌آموزان به سال 1379 برمی‌گردد که او با جمعی از طلاب حوزه علمیه قم دیداری داشت که در آن خواستار برنامه‌ریزی آن‌ها برای تحول در نظام درسی و کتاب‌های درسی مراکز آموزشی بزرگ کشور به خصوص آموزش و پرورش شده بود.
در ادامه و در سال 1393 رهبر انقلاب با جمعی از معلمان و فرهنگیان دیداری داشت که در آن از تقلید نظام آموزش و پرورش ایران از نظام‌های آموزش و پرورش غربی سخن گفته شده بود و بیان شد که باید در این سیستم چه از لحاظ قالب و چه از لحاظ محتوا تغییراتی رخ دهد.
همچنین در سال 1397 هم رهبر انقلاب در یک گفت‌وگوی تلویزیونی اظهار داشته بود که محتوای آموزشی کتاب‌های دانش‌آموزان باید مبتنی بر موضوع تحول آموزش و پرورش که قبل‌تر رهبر جمهوری اسلامی ایران به آن تاکید کرده بود، تدوین شوند.
دستور رهبر انقلاب به وزیر آموزش و پرورش دولت سیزدهم
آقای ستاری فرد، وزیر آموزش و پرورش دولت سیزدهم بیان کرده است که بنا به دستور رهبر انقلاب، مطالب غیرکاربردی از کتب درسی برای سال آینده حذف خواهند شد. او درباره این تغییرات توضیح خاصی را ارائه نداده است و اطلاعات چندانی هم در این باره در دسترس نیست.
بازنگری کتب درسی در چند بعد باید مورد بررسی قرار بگیرد. همچنین بیان شده است که این تغییرات در راستای مفاخر ملی و دینی هستند و برای تقویت هویت ملی دانش‌آموزان بیان می‌شوند. در این باره هم بیان شده است: «کتب درسی باید به‌گونه‌ای باشن که دانش‌آموزان ما با مفاخر ملی و مذهبی آشنا بشن و هم محتواهایی در اختیارشون قرار بگیره که تقویت کننده هویت ملی باشه».
در بحث علم نافع و غیر نافع که رهبر معظم انقلاب به اون اشاره کرده، باید کتب درسی دچار تغییرات بشن. او بیان کرده که علم باید نافع باشه و علم نافع هم علمیه که استعدادهای دانش‌آموزان را شکوفا کنه. بر اساس این موضوع، جنبه‌های مهم مهارتی از جمله مهارت‌های زندگی، مهارت‌های جسمی و مهارت‌های شغلی باید به دانش‌آموزان آموزش داده بشن.
بلافاصله بعد از سخنان رهبر انقلاب اسلامی، وزیر آموزش و پرورش جلسه‌ای را با مدیران کل استان‌ها و اعضای شورای معاونین تشکیل دادند و کارگروه‌هایی تشکیل شدند تا هرکدام از این کارگروه‌ها و کمیته‌ها و نسبت به پیگیری جدی مطالبات رهبری، سازوکارها و مفاد اجرایی را پیگیری کنند.
تغییر کتاب های درسی و محتواهای آن‌ها در سال‌های آینده
با توجه به اینکه رهبر درباره حذف موضوعات غیر کاربردی صحبت کرده است، این سوال پیش می‌آید که “ممکن است چه محتوایی جایگزین کتب و موضوعات فعلی در مدرسه شود”. در پاسخ به این سوال باید بگوییم که هنوز اطلاعات چندان کاملی در رابطه با تغییرات وجود ندارد و نمی‌توان اظهار نظر دقیقی کرد.
برخی از محتواهای آموزشی متناسب با سن دانش‌آموز و سطح معمولات او نیستند. این باعث شده است که در طول دوران تحصیل، دانش‌آموزان با مشکلات متعددی مواجه شوند. به همین خاطر، بسیاری از کتب آموزشی نیاز به بازنگری کامل دارند. همچنین برخی از دروس هم آن‌چنان کاربردی نیستند و بهتر است که آن‌ها را با کتب دیگر جایگزین کرد.
بنا به فرموده رهبر انقلاب، کتب آموزشی باید به گونه‌‌ای تغییر پیدا کنند که باعث تقویت هویت ملی در دانش‌آموزان شوند و در عین حال فرهنگ ایرانی هم به آن‌ها آموخته شود. برای این منظور، نیاز است که برخی کتب حذف و کتاب‌های جدید جایگزین آن‌ها شوند.
برخی از کتاب‌های آموزشی، کتاب‌های کاملی هستند و تنها در برخی مباحث کارایی مناسبی ندارند. این نوع کتاب‌ها باید مورد بازنگری قرار بگیرند و فصل‌هایی که کاربرد بالایی ندارند، دوباره تالیف شوند. این کار باعث می‌شود که کیفیت آموزش چندین برابر شود.
تاثیر تغییر محتوای کتب درسی بر شیوه‌های مختلف آموزش
زمانی که محتوای کتب آموزشی تغییر پیدا کنند، به تبع آن‌ها هم شیوه آموزش باید تغییر کند. از این رو، دیگر ممکن است برخی دروس را نتوان به صورت آنلاین تدریس کرد؛ در حالی که امکان آموزش آنلاین بعضی از دروس فراهم می‌شود.
علاوه بر تغییر محتوای آموزشی کتب درسی، ممکن است یک درس حذف شده و کتاب آموزشی دیگری جایگزین آن شود. در نتیجه، نحوه تدریس درس هم تغییر پیدا می‌کند و در بعضی مواقع، معلم باید در دوره‌های مخصوص آن شرکت کند تا بتواند به شیوه آموزش درس جدید تسلط پیدا کند.
دایاموز؛ مدرسه را به خانه بیاورید
ایجاد تغییرات در محتواهای آموزشی ممکن است باعث ایجاد نگرانی در برخی از والدین برای یادگیری کودکان خود شود. این در حالی است که با کمک نرم‌افزار مدرسه و انواع آزمون آنلاین که در دایاموز وجود دارند، به راحتی می‌توان دروس را یاد گرفت. از این رو، دیگر جای نگرانی در رابطه با ایجاد تغییرات در کتب آموزشی وجود نخواهد داشت.
