روش های تدریس(teaching methods) به طور کلی یا معلم محور هستن و یا دانشآموز محور. در این مقاله قراره که با 8 نوع روش تدریس که براساس این دو محور تفکیک شدن، آشنا بشی. مثلا معلم با روش تدریس پژوهش محور مثل یک استاد راهنما دانشآموز رو می فرسته دنبال تحقیق و جستجو، یا اصلا فکرشو می‌کردی یه روزی بازی با آموزش قاطی بشه؟خُب با روش مبتنی بر بازی، دانشآموز هم بازی میکنه و هم یاد می‌گیره ! هر کدوم این روش‌های تدریس مزایا و معایبی دارن اما الان که دنیا درگیر کروناست و کل روالآموزش تغییر کرده، بیشتر روی تدریس دانشآموز محور تاکید میشه.
اگه بخوایم یک تفسیر اغراق شده از رویکرد معلم محور (Teacher-Centered) داشته باشیم، می گیم که در این روش تدریس معلم مظهر قدرته و دانش‌آموزان شبیه ظروف خالی هستن که منفعلانه دانش رو معلم دریافت می‌کنن. هدف نهایی رویکرد معلم محور کسب نمرات بالا در امتحانات هست. در این شیوه، به تدریس و ارزیابی به عنوان دو موجودیت مجزا نگاه میشه و سطح علمی دانشآموز با امتحاناتی که می دن به صورت عینی اندازه‌گیری میشه.
میدونی با کمک نرم‌افزار مدرسه دایاموز میتونی بهتر تدریس کنی؟
در روش تدریس دانشآموز محور (Student-Centered) هر چند که معلمان باز هم مظهر قدرت هستن اما در فرآیند یادگیری، معلمان و دانش‌آموزان نقش فعال برابری دارن.
نقش اصلی معلم، آموزش، تسهیل یادگیری و درک کلی مطالب توسط دانشآموز و همچنین سنجش یادگیری دانشآموز از طریق ارزیابی‌های رسمی و غیررسمی هست. این ارزیابی ها شامل پروژه‌های گروهی، پرتفوی دانشآموز و مشارکت در کلاسه. در کلاس درس دانشآموز محور، تدریس و ارزیابی به هم وابسته هست چون میزان یادگیری دانشآموز دائما در زمان آموزش سنجیده میشه.
ناگفته مشخصه که پیشرفت تکنولوژی دهه‌های اخیر، روش‌های تدریس آموزش و پرورش رو متحول کرده پس نقش تکنولوژی در آموزش رو نمیشه نادیده گرفت اما می‌تونیم بگیم که میزان استفاده ازش زیاد یا کم هست. مدارسی که سعی می کنن به روز باشن و برای آموزش و تدریس نهایت استفاده رو از تکنولوژی و فناوری روز دنیا می‌کنن بهشون می‌گن مدارس هوشمند. برای همین دو نوع تمایل یا رویکرد به تکنولوژی داریم:
1- رویکرد High-Tech در یادگیری
در رویکرد High-Techاز تکنولوژی‌های مختلف برای کمک به دانش‌آموزان در کلاس درس استفاده میشه. تعداد زیادی از معلمان در کلاس از کامپیوتر و تبلت استفاده می‌کنن. اونهابا کمک سیستم مدیریت یادگیری و اپلیکیشن مدرسه از طریق اینترنت به دانش‌آموزان تکلیف می‌دن. در رویکرد High-Techاینترنت در فضای کلاس جریان داره، چون منابع نامحدودی رو برای دانش‌آموزان فراهم میکنه.معلمان می تونن از اینترنت برای برقراری ارتباط بین دانش‌آموزانشون و افراد دیگه در سراسر جهان بهره بگیرن. خب وضعیت فعلی آموزش چطوره؟ حالا با همه گیری کرونا دیگه کل رویکرد آموزش در دنیا به سمت استفاده زیاد از تکنولوژی رفته. در ایران هم شرکت های نرم‌افزاری شروع کردن به ارائه‌ی خدمات در حوزه‌ی آموزش و دایاموز (یعنی خود ما) هم نرم افزار مدرسه و سیستم مدیریت یادگیری کاملا بومی ایران رو در اختیار مدارس و معلمان قرار دادیم، از لینک های زیر در مورد این نرم افزارها بیشتر بخون و اگه می خوای بیشتر بدونی روی لینک های زیر کلیک کن یا منوی بالای همین صفحه رو ببین. (راستی اپلیکیشن معلمان دایاموزکاملا رایگانه)
هرچند تکنولوژی آموزش و پرورش رو متحول کرده اما خیلی از معلمان هنوزم روش تدریس سنتی و میزان استفاده کم از تکنولوژی رو ترجیح می دن(البته دیگه با اومدن کرونا مجبورن بیشتر از تکنولوژی استفاده کنن). دلیلشون برای کاربرد کم تکنولوژی در تدریس اینه که می گن برای بعضی از روش‌های تدریس حضور فیزیکی و تعامل بین مربی و دانشآموز لازمه.مثلا، دانش‌آموزانی که درسو خلاصه برداری می‌کنن، به خاطر سپاری بهتری دارن نسبت به وقتی که همونا رو تایپ می‌کنن. دلیل دیگه اونها اینه که استفاده از تکنولوژی در کلاس می‌تونه باعث تضعیف مهارت‌های املایی و نوشتاری دانش‌آموزانی باشه که از سن پایین از غلط یاب استفاده می‌کنن. خب این مشکلات کم کم حل میشن، فراموش نکنیم که همیشه همه چیز ایده آل نیست، در نهایت، تطبیق روش های تدریس مناسب با دانش‌آموزان مختلف خیلی مهمه چون بعضی اوقات دانش‌آموزان با رویکرد Low-Tech همخوانی بهتری دارن.
نمونه‌هایی از رویکرد Low-Tech استفاده کم از تکنولوژی در روش‌های تدریس مختلف آموزش:
دانش آموزان در زمان یادگیری نیاز به حرکت دارن مثل وقتی که معلم به دانشآموز اجازه می‌ده که با تکون دادن دستش و گرفتن ژست‌های حرکتی صحبت کنه.
یادگیری از طریق مشارکت در پروژه شامل “یادگیری عملی” و شرکت در تجربیات عملی هست. دانش‌آموزان به جای اینکه بخوان از طریق دنیای مجازی آموزش ببینن می‌تونن در کارهای میدانی، اردوهای آموزشی و پروژه‌ها یا مطالعات موردی شرکت کنن و دانشی که در کلاس یاد گرفتن رو در دنیای واقعی اجرا کنند.
بسیاری از تعلیمات فنی و حرفه‌ای یا عملی رو نمیشه در دنیای مجازی یاد گرفت این آموزش ها می تونن تجربیات آزمایشگاهی یا حتی نجاری باشن.
همونطور که در تصویر بالا می بینین از طریق این رویکردهای متفاوت برای یادگیری، معلمان می‌تونن به درک بهتری از بهترین روش تدریس برای اداره کلاسشون، پیاده‌سازی دستورالعمل‌ها و ارتباط با دانش‌آموزها برسن. در هر دسته از محوریت معلم یا دانشآموز و میزان استفاده از تکنولوژی، نقش رفتاری مشخصی برای معلم وجود داره که می تونه با کمک این‌ها ترکیب منحصر به فردی از شیوه‌های یادگیری و ارزیابی داشته باشه. پس برای پیدا کردن مناسب‌ترین روش تدریس مختص کلاس درستون، ادامه مطلب رو بخونین.
هر روش تدریس موفق نیاز به یک نرم افزار هوشمند برای کلاس و مدرسه داره
روش های تدریس معلم محور در آموزش (Teacher-Centered)
آموزش مستقیم Low-Tech) Direct Instruction)
آموزش مستقیم، یک اصطلاح کلی برای اشاره به شیوه تدریس سنتی هست که بر پایه تدریس صریح درس‌ها و توضیحات معلم بنا شده. در این شیوه تدریس، ممکنه معلم یک یا تمامی نقش‌های زیر رو داشته باشه :
مدل شخصی Personal Model
معلمانی که از طریق شیوه “مدل شخصی” تدریس می‌کنن در نقش الگوی دانش‌آموزان هستن و چگونگی دسترسی به اطلاعات و درک مفاهیم روبه اونها نشون می‌دن. در این شیوه تدریس، دانش‌آموزان از طریق مشاهده و کپی کردن عملکردهای معلم آموزش می‌بینن
متخصص Expert
معلمان متخصص همه‌ی دانش و تخصص مورد نیاز در کلاس رو دارن. نقش اصلیشون، راهنمایی و جهت‌دهی دانش‌آموزان در فرایند یادگیری هست. در این حالت به دانش‌آموزان تنها به عنوان دریافت‌کننده دانش و اطلاعات نگاه میشه (“ظروف خالی”)
اقتدار رسمی Formal Authority
معلمان با اقتدار رسمی به خاطر دانش بیشتر و موقعیت بالاتر خود نسبت به دانش‌آموزان، در جایگاه قدرت و مرجعیت قرار دارند. شیوه‌های مدیریت کلاس، سنتی هستند و تمرکز بر روی قوانین و انتظارات است
تدریس مستقیم راهبرد اصلی تدریس معلم محور هست. معلم در تدریس مستقیم از آموزش انفعالی یعنی آموزش دانش‌آموزان از طریق گوش‌دادن و مشاهده دستورالعمل‌های کاملا مشخص استفاده میکنه. معلمان و اساتید نقش تنها تامین‌کننده دانش رو دارن و اغلب از طرح‌های درسی سیستماتیک و از پیش نوشته شده استفاده می‌کنن. برنامه تدریس مستقیم شامل تمامی آموزش‌های معلم و تمامی فعالیت‌هایی که دانش‌آموزان در هر لحظه از درس باید انجام بِدن میشه.
این روش آموزش چون شامل ترجیحات دانشآموز نمیشه و فرصتی هم برای یادگیری عملی بهش نمی‌ده، شدیدا معلم محورِ. در این روش تدریس معلم به نسبت روش‌های تدریس دیگه خیلی کم از تکنولوژی استفاده میکنه و تدریسش براساس استفاده از کتابای درسی و راهنما به جای کامپیوتر هست.
روش تدریس آموزش معکوس High-Tech) Flipped Classroom)
وقتی که دو معلم (جاناتان برگمن و آرون سمز) در سال 2007 شروع به استفاده از نرم افزاری کردن که به اونها اجازه می‌داد درس‌های خودشون رو ضبط کنند ایده کلاس معکوس به وجود اومد. در سال تحصیلی بعد، از دروس از پیش ضبط شده استفاده کردن و این ایدشون رو که به کلاس معکوس معروف شد با دنیا به اشتراک گذاشتند.
عموما، در روش تدریس کلاس معکوس، برخلاف این روال که دانش آموزها در کلاس به درس ها گوش بدن و تکالیف رو در خونه انجام بدن، معلم درس‌های از پیش ضبط شده رو به اونها می‌ده تا در خونه ببینن و تکالیف درسی رو در کلاس انجام بدن. معلمانی که از شیوه کلاس معکوس استفاده می‌کنند، بیشتر اوقات خودشون ویدیوهای آموزشی رو ضبط می‌کنن اما بعضی‌ها هم از ویدیوهای آماده در اینترنت استفاده می‌کنند.
یک مزیت کلیدی مدل کلاس معکوس اینه که به دانش آموزها اجازه می‌ده با سرعتی که خودشون انتخاب می‌کنن درس بخونن. در بعضی موارد، ممکنه معلم یک ویدیو رو برای همه ضبط کنه و در حالت دیگه، معلم می‌توانه به دانش‌آموزان اجازه بده تا ویدیوی دیگری رو بعد از یادگیری کامل هر موضوع نگاه کنند (اتخاذ رویکردی که بیشتر “تفکیکی/differentiated” است). علیرغم اینکه تدریس معکوس پتانسیل لازم رو برای محوریت دانشآموز داره اما اکثرا معلم محور هستن و تدریس براساس نظر معلم در مورد شیوه آموزش و برنامه درسی دانش‌آموزان هست.
آموزش تفکیکی
Low Tech) Differentiated Instruction)
آموزش تفکیکی یعنی تدریس شما متناسب با نیازمندی‌های فردی دانش‌آموزان باشه. در سال 1975 با قانون آموزش و پرورش افراد ناتوان (IDEA) که تضمین کننده دسترسی برابر تمامی کودکان به تحصیلات عمومی بود آموزش تفکیکی محبوب شد. برنامه‌های تحصیلات فردی که طبق IDEA شروع شدن، موجب شدن تا معلمان برای دانش‌آموزانی که شرایط خاصی و نیاز ویژه‌ای دارن تفاوت قائل بشن. امروزه، آموزش تفکیکی برای رفع نیازهای تمام دانش‌آموزان استفاده میشه.
معلم‌ها می‌تونن از چند جنبه برای آموزش دانش‌آموزان تفاوت قائل بشن: نحوه دسترسی دانشآموز به مطالب، انواع فعایت‌های دانش‌آموزان برای تسلط پیدا کردن به یک مطلب، هدف نهایی آموزش و نحوه چیدمان کلاس.حالت دیگه‌ای از فرق گذاشتن مثل اجازه خوندن کتاب توسط دانش‌آموزان مطابق با سطح مهارتشون، ارائه لیست‌های مختلف املایی برای دانش‌آموزان یا تجمع در گروه‌های کوچک به منظور تدریس مجدد موضوعات هست.
گرچه آموزش تفکیکی روی نیازهای فردی دانشآموز تمرکز داره، اما اغلب توسط معلم برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی میشه و اگر چه تکنولوژی پتانسیل کمک کردن رو داره اما نشونه‌ی بارز این شیوه تدریس نیست و برای همین آموزش تفکیکی روشی به نسبت سنتی و آسون برای تدریس هست.
یادگیری مبتنی بر پژوهش High Tech) Inquiry-based Learning)
معلم در تدریس یادگیری مبتنی بر پژوهش نقش حمایتی داره و دانش آموزان رو در طی فرآیند یادگیری راهنمایی و پشتیبانی میکنه.در این شیوه آموزش، معلم یکی از نقش‌های زیر رو ایفا میکنه :
مدل شخصی Personal Model
معلم در شیوه "مدل شخصی" در نقش الگوی دانش‌آموزان هست و به آنها نحوه دستیابی به اطلاعات و درک مفاهیم رو یاد می‌ده. در این شیوه تدریس، دانش‌آموزان از طریق مشاهده و کپی کردن عملکرد معلم آموزش می‌بینن.
تسهیل کننده Facilitator
تسهیل‌کنندگان تاکید جدی بر رابطه بین معلم و دانشآموز دارن. با اجرای سبک کلاس باز، تاکید بر آموزش معلم وجود نداره و دانشآموز و معلم فرآیند یادگیری رو با هم طی می‌کنن. یادگیری دانشآموز توسط معلم هدایت میشه و تمرکز روی تقویت استقلال، یادگیری عملی و کاوش هست.
محول کننده Delegator
معلمان نقش "منبع" را برای دانش‌آموزان دارند و به سوال‌های آنها پاسخ می‌دهند و پیشرفتشان را در صورت نیاز بررسی می‌کنند. معلمان نقشی انفعالی در یادگیری دانشآموز و دانش‌آموزان نقش فعال در یادگیریشان دارند. هدف اصلی محول کننده، تقویت حس خودمختاری در فرآیند یادگیری است
در روش تدریس یادگیری مبتنی بر پژوهش، دانش‌آموزان تشویق میشن که سوال بپرسن. معلم به موضوعاتی که دانشآموز بهش علاقمنده و موجب کنجکاوی در دنیای اطرافش میشه توجه می کنن. در ادامه دانش‌آموزان درباره سوال‌های خودشون تحقیق می‌کنن و اطلاعات و منابعی که مفاهیم کلیدی رو توضیح می‌دن پیدا می‌کنن. با جمع کردن منابع مشکلاتی که ممکنه در طول مسیر یادگیری بهش برخورد کنن حلمیشه. دانش‌آموزان می تونن یافته های پژوهشی رو به صورت ویدیو خودساخته، وب سایت یا به‌صورت رسمی به عنوان نتایج تحقیق ارائه بدن. یادگیری مبتنی بر سوال، رویکردی دانشآموز-محور محسوب می‌شود زیرا دانش‌آموزان نقشی مشارکتی و فعال در یادگیری خودشان دارند. اما در این فرآیند نقش تسهیل‌کنندگی معلمان نیز بسیار کلیدی است. معمولا در چرخه سوال‌پرسی، هر دانشآموز بر روی سوال یا موضوع متفاوتی کار می‌کند. در این محیط، معلمان سوال‌های سطح بالا می پرسند و بیشتر در مورد مراحل کار پیشنهاد و راهنمایی می‌کنند تا محتوای موضوع. در پایان چرخه سوال‌پرسی، دانش‌آموزان در مورد مفاهیمی که یاد گرفته‌اند تامل می‌کنند همچنین ارتباط آن موضوع با موضوعات مورد علاقه دیگر را بررسی می‌کنند، زیرا در اغلب موارد سوال در مورد یک موضوع به مطرح شدن سوال‌های بیشتر در آن و سپس سوال در یک زمینه دیگر ختم می‌شود. یادگیری مبتنی بر پژوهش می‌تواند از تکنولوژی از طریق وب‌سایت‌های پژوهشی، شبکه‌های اجتماعی و امکان ارتباط جهانی با افراد خارج از جامعه بهره زیادی ببرد. اما با توجه به موضوع در حال آموزش لزوما نیازی به آن نمی باشد.
یادگیری از طریق سفر پژوهشی High Tech) Expeditionary Learning)
یادگیری از طریق سفر پژوهشی بر پایه ایده‌های موسس وب‌سایت Outward Bound شکل گرفته، در این نوع یادگیری دانش‌آموزان برای کمک به مدرسه و جامعه خود به سفرهای پژوهشی می‌رن و با موضوعات درس به طور عمیق ارتباط می گیرن.
یادگیری در این مدل شامل چندین حوزه علمی هست تا دانش‌آموزها متوجه شیوه حل مسئله در دنیای واقعی بشن. به طور مثال، یک دانشآموز در کلان‌شهر، ممکنه آمار آلودگی هوا رو مطالعه کنه، در مورد تاثیراتش یاد بگیره و به مناطقی که تحت تاثیر این مشکل قرار گرفتن سفر کنه. بعد از اینکه درک کافی از شرایط پیدا کردن، دانش‌آموزان و معلمان به کمک همدیگه راه حلی پیدا می‌کنن که قابل اجرا باشه. از لحاظ تکنولوژی، مجموعه G (شامل Google Docs، Google Sheets و Google Drive) به همراه اینترنت می‌توانه به تحقیق، ارائه و پیاده‌سازی پروژه‌های دانش‌آموزان کمک کنه، هر چند کار عملی در جامعه، اساس این روش هست.
یادگیری شخصی‌سازی شده High Tech) Personalized Learning )
یادگیری شخصی‌سازی شده به قدری جدیده که تعریف این شیوه آموزش کماکان در حال تغییر و تحول هست. در قلب این مدل، معلمان از دانش‌آموزان می‌خوان تا برنامه‌های شخصی‌سازی شده‌ای که مختص علایق و مهارتهاشونهست رو دنبال کنن. خودفرمانی و حق انتخاب دانشآموز در برنامه درسی، از ویژگی‌های بارز یادگیری شخصی‌سازی شده هست.
ارزیابی هم مطابق با هر فرد انجام میشه : مدارس و کلاس‌هایی که یادگیری شخصی‌سازی شده رو پیاده کردن از پیشرفت بر مبنای شایستگی استفاده می‌کنن. دانش‌آموزان پس از تسلط بر کارهای فعلی خود به سمت موضوعات بعدی می‌رن، در حالیکه کسانی که نیاز به کمک بیشتر دارن، زمان کافی در برنامه روزانه خودشون داشته باشن.
امکان ایجاد آمادگی برای ورود به دانشگاه و بازار کار در محیط های یادگیری شخصی‌سازی شده وجود داره. دانش‌آموزانی که به کمک بیشتر یا کار اضافی نیاز ندارن، می‌تونن با معلم روی پرورش مهارت‌های اجتماعی و دیگر مهارت‌های قرن بیست و یکم کار کنن .
یادگیری شخصی‌سازی شده شدیدا دانشآموز محوره، اما معلم‌ها باید درس‌ها رو آموزش بدن، نمرات رو بررسی کنن و با دانش‌آموزان در ارتباط باشن تا هر تغییری که نیازه رو در برنامه‌های درسی اعمال کنن. معلم باید آشنایی خوبی با تکنولوژی داشته باشه. آموزش‌های تفکیکی و شخصی‌سازی شده اغلب به صورت دروس و برنامه‌های آنلاین هستن، پس معلمان باید توانایی استفاده از پلتفرم های مجازی رو داشته باشن.
یادگیری مبتنی بر بازی High Tech) Game-based Learning)
هدف اصلی یادگیری مبتنی بر بازی، اجبار دانش‌آموزان به یادگیری فعال در کلاسه. دانشآموز به حل مسئله و استفاده از مهارت‌های ارتباطی در سنین بالاتر نیاز داره، بازی‌کردن روش خیلی خوبی برای تشویق رویکرد مهارتی به جای تمرکز بر روی نمره هست.
در محیط یادگیری مبتنی بر بازی، دانش آموزان ماموریت های مختلفی دارن و توسط انتخاب عملیات و سعی و خطا در طول مسیر به یک هدف مشخص(هدف یادگیری) می‌رسند. اگه دانش‌آموزان به پیشرفت‌ها و دستاوردهای مشخصی دست پیدا کنن، می تونن مثل بازی‌های ویدیویی مورد علاقه‌شون، نشان یا نمره دریافت کنن.
یادگیری مبتنی بر بازی یکی از روش های تدریس نیازمند زمان و برنامه‌ریزی زیاد از طرف معلمان هست. خوشبختانه، نرم‌افزارهایی مانند 3DGameLab و Classcraft این فرآیند رو خیلی ساده‌تر می‌کنن. داده‌های تهیه شده از این نرم‌افزارها، انتخاب ماموریت‌های دانش‌آموزان رو برای معلمان آسونتر کرده.
به دلیل این که معلمان نقش بزرگی در برنامه‌ریزی و تدوین مطالب در این مدل دارن، یادگیری مبتنی بر بازی کاملا دانشآموز محور نیست، اما همچنان تمرکز زیادی بر روی دانش‌آموزی داره که با سرعت خودشون جلو می‌رن و تصمیمات مستقل در محیط بازی می‌گیرن.
آموزش مستقیم
روش تدریس 
